دنیای
ما-
دهه های 1970و1960-1950 دهه های پرتلاطم سیاسی بودند: از جنبش های ضد استعماری در
آسیا و آفریقا در دهه 50 گرفته تا جنگ ویتنام و اوج گیری جنبش صلح و تظاهرات
متعدد مردم ضد جنگ در آمریکا تا ادامه آن در اروپا و انقلاب 1968 پاریس در دهه 60
و شروع فعالانه جنبش مردم فلسطین و مبارزات مسلحانه آنان از این دهه و اوج گیری
آن در دهه 1970 . تاریخ این دوره پر فراز و نشیب، موفقیت ها و شکست ها را تواما
برای مبارزین آن ثبت کرده است. در این دوره ها به قهرمانانی بر می خوریم که زندگی
و از جان گذشتگی آنان سرمشق بسیاری از مبارزین گمنام ملل دیگر گشت. از جمله اینان
در اینجا از دو زن نام می بریم: یکی «جملیه بوپاشا»، مبارز الجزایری ضد استعمار
فرانسه و دیگری «لیلا خالد» مبارز فلسطینی، که به مناسبتی که اخیرا به وقوع پیوست
در این نوشتار به لیلا خالد می پردازیم.
اخیرا در جشنواره فیلم های مستند و ویدئویی بنام DOXA Documentary Film and Video
Festival که در ونکوور کانادا جریان داشت، فیلمی در مورد زندگی لیلا خالد به
نمایش گذاشته شد. دیدن این خبر با عکس لیلا خالد خاطرات بسیاری از ما را که از
کودکی و نوجوانی مان با اسم او آشنا بودیم، زنده کرد.لیلا خالد برای غربی ها که
علاقه دارند همه چیز را از دریچه دید « اولین زن خلبان...اولین زن هنرپیشه و یا
اولین زن مکانیک» ببینند، «اولین زن هواپیماربا»ی دنیا هست. اما برای مردم فلسطین
بالاتر از یک هواپیماربا، یک قهرمان ملی بود.
اولین عملیات هواپیماربایی لیلا خالد ربودن پرواز 840 شرکت هوایی TWA در مسیر رم
به آتن بود که در این نمایش شور و عشق ، مرگ و فداکاری ،در یک تغییر مسیر به
دستور لیلا ، هواپیما از آسمان اسرائیل و از فراز شهر زادگاهش حیفا عبور داده شد.
تصور کنید که لیلا و بقیه مبارزین چه لحظاتی را می گذراندند، وقتی هواپیما از روی
شهر عبور می کرد، شهری که اجازه نداشت پا بر خاکش گذارد، شهری که زادگاه او و
اجداد او بود،اما در اشغال بود و آوارگان فلسطینی که بوسیله ارتش اشغالگر اسرائیل
آواره شده بودند، نه تنها خودشان، بلکه جسدشان هم اجازه بازگشت به فلسطین را
نداشت. اعضای تیم هواپیماربا، تصور می کرد که اسحاق رابین که آن موقع سفیر
اسرائیل در آمریکا بود، در این هواپیما است. در پایان هواپیما ربایی، عملیات
آزادسازی مسافران بدون آزاری به مسافران به انجام رسید. لیلا پس از این عملیات
برای شناخته نشدن دست به عمل جراحی پلاستیک زد.
سال بعد لیلا خالد به همراه پاتریک آرگولو، مبارز نیکاراگوئه ای در یک عملیات
هواپیما ربایی دیگر شرکت کرد. در این عملیات قرار بود به طور همزمان 4 هواپیما
ربوده شوند تا دولت اسرائیل تحت فشار قرار گیرد و زندانیان دربند فلسطینی را آزاد
کند. مشکلترین مرحله عملیات یعنی ربودن هواپیمای شرکت اسرائیلی "ال عال" در مسیر
آمستردام به نیویورک بر عهده لیلا قرار گرفت. اما با کشته شدن پاتریک، به دست
گارد محافظ هواپیما، این عملیات نافرجام ماند و لیلا دستگیر و در لندن به پلیس
تحویل داده شد. لیلا بعدها گفت که از طرف سازمانش ، جبهه آزادیبخش مردم فلسطین،
به آنها دستور داده شده بود که از نارنجک ها تنها برای ترساندن استفاده کنند و
بهیچوجه به مسافری آسیبی نرسانند. و احتمال زیاد علت دستگیری آسان لیلا به این
خاطر بوده است.
3 هواپیمای دیگر با موفقیت ربوده شدند. یکی از آنها پس از آزاد کردن تمامی
مسافران در فرودگاه قاهره منفجر شد و 2 هواپیمای دیگر به صحرایی دورافتاده در
اردن برده شدند. در این مرحله، حادثه ای رخ داد که نشانگر علاقه مردم و توده های
ستمدیده عرب به لیلا خالد بود. جریان اینگونه ادامه پیدا کرد که در لحظات
پرالتهابی که دو هواپیمای ربوده شده در صحرایی در اردن به زمین نشسته بودند(یکی
هم که منفجر شده و دیگری که لیلا در آن بود به دست پلیس افتاد) ، ناگهان برج
مراقبت فرودگاه امان ، پایتخت اردن اعلام می کند که هواپیمایی انگلیسی در مسیر
بحرین-بیروت ربوده شده و درخواست فرود در کنار 2 هواپیمای دیگر را دارد. کسی نمی
دانست جریان چیست، حتی هواپیماربایان هاج و واج بودند. طبق برنامه 4 هواپیما
ربوده شده بودند و هواپیمای دیگری در دستور کار قرار نداشت. اما جریان به این شکل
بود که کارگری فلسطینی که در بحرین کار می کرد، زمانی که خبر دستگیری لیلا را می
شنود، دست به کار شده و به تنهایی هواپیمایی را می رباید، و به این ترتیب در قبال
آزادی مسافران هواپیمایی که ربوده بود، آزادی لیلا خالد را درخواست می نماید. در
آن روزها قیافه معصوم لیلا و سرنوشت او و صدها هزار فلسطینی آواره هر روز بیشتر و
بیشتر در قلب مردم جهان نفوذ می کرد و احساس همدردی به آنها پیدا می شد. ادامه
نگهداری لیلا، این احتمال را که سبب هیجانات مردم جهان شود، بسیار زیاد می کرد.
از این جهت لیلا خالد 28 روز در اسارت پلیس انگلیس بسر برد و در انتها با یک
زندانی نه چندان پر اهمیت غربی مبادله شد.
سال بعد از آن، جبهه آزادیبخش مردم فلسطین PFLP، هواپیما ربایی را از دستور کارش
برداشت و آنرا ممنوع کرد.
قضاوت در مورد مبارزات مردم جهان بر عهده ما نیست. صحیح یا غلط بودن نوع مبارزات
به شرایط زمانی بر می گردد و امکاناتی که مبارزین در اختیار داشتند. در عین حال
دیگرانی که رنج آوارگی از میهن را نکشیده اند- آوارگی به معنای مطلق آن، یعنی عدم
اجازه برگشت- نمی توانند رنج و آوارگی مردم فلسطین را درک نمایند. شش میلیون
فلسطینی آواره در جهان به انتظار روزی بسر می برند تا قادر شوند به کشور خود باز
گردند و شبی را در زیر سقف آن بسر برند.
لیلا خالد اینک در آستانه شصت سالگی، بعد از یک ازدواج ناموفق و ازدواج دوباره به
همراه دو پسرش ، در حالیکه همچنان دستمال فلسطینی- چفیه را بر گردن می اندازد و
به بازگشت می اندیشد، در اردن زندگی می کند.
