من برای ايستادگی زنان ايران ارزش قايلم

«سالها ار دوستی پروانه و من می گذرد وبر خلاف رسم رايج اين دوستی هيچگاه متزلزل نشده و حتی گذشت زمان پايه های آنرا استحکام بخشيده است. احترام من به پروانه نه فقط به خاطر ارزشی است که برای کارش قايلم بلکه ايستادگيش در برابر حکومت جهل وخرافات ،صراحت و شحاعت رفتار او هم برايم مهم وشايد هم در برانگيختن انگيزه برای انجام اين گفتگو موثر بوده است.

***

در سال 60 به مدرسه آناهيتا به سرپرستي مصطفي اسكويي رفتم, ايشان

سال 60 و 61 دچار افسردگي شديد روحي شدم چون از يك طرف خلابزرگي در زندگي ام ايجاد شده بود و از طرف ديگر اعدام هاى دستجمعي بيداد ميكرد، يكي از مشكلات من حافظه نفرين شده ام است اينكه هيچ چيز را نميتوانم فراموش كنم، هنوز هم حس تلخ آن دوره كه با دستهاى لرزان كيهان را باز ميكردم وليست طولاني اعداميان راميخواندم؛ در من زنده است انگاركه همين ديروز بوده.

از همان دوره از مخالفين سرسخت مجازات اعدام شدم، بنظر من هيچ انساني تحت هيچ شرايطي حق كشتن انسان ديگري راندارد، اگر روزي رژيم جمهوري اسلامي سرنگون شود ودولت جديد قصد اعدام عاملان اين رژيم را داشته باشد جزو اولين ها خواهم بود كه با تمام قوا در مقابل آن مي ايستم، چون براي حق حيات احترام قائلم حتي براي هر نوع هيولاي سياسي،

چند سالي از اينكه وارد كار سياسي شده بودم ; سخت پشيمان بودم واحساس ميكردم وقتم را تلف كرده ام ولي امروز طوري ديگر ميبينم، آن دوره در شكل گيري شخصيت امروزي من سهم بزرگي داشته وبخشي از زندگي من است،

نتيجه دو سال دوره انتظار در خانه پناهندگان سه كار تئاتر بود وچندين وچند اجراي رقص، يكي از كارهاي با ارزشي كه در آن دوران با پشتيباني تو انجام دادم كارگرداني يك نمايش با بازي پناهندگان بود، از نظر هنري كار با ارزشي نبود وهيچ كجا هم در كارنامه هنري من نمي آيد ولي از نظر انساني كار خيلي مهمي بود، بچه هايي كه هيچ كاري نداشتند, ناگهان بطور مرتب تمرين ميكردند و مسئوليتي داشتندو چند ماهي درگير اين كار بودند، ما حتي چند اجرا در شهر هاي مختلف ارگانيزه كرديم وخيلي خوب يادم است كه چقدر روحيه آنها بهتر شده بود، براي همين اين كار در كارنامه من يكي از زيباترين كارهايم است .همانطور كه گفتم نه از نظر هنري بكلی انساني،

زيباترين كارهاي رقص من سه رقص نمايشي بود يكي به اسم «زن» كه در سال 92 تنظيم كردم و تا همين دو سال پيش هم هنوز اجرايش ميكردم. موضوع اين رقص زندگئ يك زن است از بدو تولد وبعد ازدواج و تجاوز در زندگي زناشويي. يايد در نظر گرفت كه در سال 92 حتي در آلمان هم مسئله تجاوز در زندگي زناشويي مطرح نشده بود و اين كار در زمان خودش خيلي جنجال برانگيز شد وبحث ها برانگيخت وبدوبيراه هاي زيادي را نصيب من كرد. سال 89 يك رقص نمايشي ديگر تنظيم كردم بر اساس داستان زال و رودابه كه آن كار هم با استقبال خوبي روبرو شد. سال 95 هم«گل سرخي در ويرانه» را بروي صحنه بردم كه در مورد زنان وجنگ بود و با اين كار هم دو سال تمام در شهر هاي مختلف آلمان تور داشتيم و خيلي خوب استقبال شد، «گل سرخي در ويرانه»يكي از كارهاي مورد علاقه خودم است كه با عشق فراوان من و همكارانم تهيه و اجرا شد.

درهمين شهر با يك خانم كارگردان آلماني مدتي همكاري كردم ودر چند كار او بعنوان دستيار كارگردان ويا طراح رقص شركت داشتم. چند تا كار كوچك تلويزيوني هم داشتم ولي راستش خودم دنبالش نرقته بودم بلكه پيش آمد. هيچوقت مايل به كار تلويزيوني نبودم_ البته سينما را خيلي دوست دارم_ در تلويزيون آلمان حتي يك سريال وفيلم تلويزيوني هم توليد نميشود كه ذره اي برايم جذابيت داشته باشد. حتي سينماي آلمان هم بنظرم نسبت به سينماي كشورهاي ديگر اروپايي بسيار عقب مانده است. تا زماني كه شرايط فيلم وتلويزيون در آلمان چنين است من هم صرفا گاهي بخاطر غم نان اينجا و آنجا بازي ميكنم ولي عشق و زندگي من تئاتر است.

وبازيگران اغلب ترك وايراني بودند. اين كار مدت چند ماهي روي صحنه بود و به همين خاطر مجبور شدم كه چند ماه در برلين بمانم. در طي تمرين هاي فرهاد وشيرين پيشنهاد كار ديگري داشتم كه در واقع يك روخواني بود كه به مناسبت سال 2000 در فيلارموني برلين اجرا ميشد. واينطور شد كه مقيم برلين شدم. به مدت دو سال و نيم هم با يك گروه رقص نمايشي كره اي_ آلماني كار كردم كه با آن كار هم دو سال تور اروپايي داشتيم.

زيباترين تجربه من در برلين همان فرهاد وشيرين به كارگرداني ميترا زاهدي بود. چون از يك طرف كار بسيار خوبي بود واز طرف ديگر گروه هم خيلي خوب بود وتنها تجربه من با يك گروه بزرگ است كه بدون هيچگونه دعوا وداد وبيداد كار روي صحنه رفت. در اين كار از يك طرف با ميترا زاهدي از نزديك آشنا شدم كه هنرمندي بزرگ وانساني بزرگتر است واز طرف ديگردوستي نزديكي با بازيگران ترك گروه پيدا كردم. از طريق اين دوستان جديد وارد محيط هنرمندان ترك شدم وبه اين نتيجه رسيدم گر چه ترك ها در نظر اول خيلي شبيه ايرانيان هستند ولي از نظر فرهنگي حدود صد سالي از ما جلوترند.

بدليل دوري راه قادر به بازي در كارهاي پر بازيگر نيلوفر نيستم. نمايشنامه هاي سرزمين هيچكس و روياهاي آبي ،،، در تمرينات فشرده روزي 10 ساعت به روي صحنه رفت.

همكاري من با نيلوفر هميشه پر بار بوده چون از طرفي سليقه ما در تئاتر واز طرفي ديگر انديشه مان به هم نزديك است.

نمايشنامه هاي نيلوفر را خيلي دوست دارم گر چه خودش معتقد است كه نمايشنامه نويس نيست بلكه كارگردان است ولي خوب من نمايشنامه هايش را دوست دارم و زيباترين و بهترين نقش هاي من در نمايشنامه هاي نيلوفر بوده.

يكي از نكات مثبت در نيلوفر اين است كه شديدا به حرفه تئاتر و تماشاگر احترام ميگذارد. اين خصوصيت وقتي با ارزش تر ميشود كه با تئاتري نماهايي كار كرده باشيد كه هرچند روز يكبار سرتمرين ميگويند«آخ بي خيالش تماشاگر نمي فهمه». نيلوفر بخصوص در جزئيات كار وسواسي است و اين دقت و وسواس او در كار بسيار با ارزش است. ممكن است برخي اين كارها رامبالغه آميز بدانند ولي هنرمندي كه براي بيننده اش احترام قائل باشد بايد با همين دقت و وسواس كار كند.

اينها همواره خود را پشت ملت يا مردم يا خلق يا امت يا طبقه كارگر يا... مخفي كرده اند. هيچكس نميگويد كه خودچه ميخواهد بلكه ميگويند مردم ايران اين يا آن راميخواهند. از مردم مثل يك موجود صغير صحبت ميكنند كه احتياج به وكيل و وصي دارد. بعد به من اعتراض ميكنند كه چه كسي مرا بعنوان نماينده زنان ايران انتخاب كرده. البته معلوم نيست كه در كدام انتخابات مردم اينها را بعنوان نماينده خودشان انتخاب كرده اند، و وقتي ميگويم من نماينده كسي نيستم بلكه حرف خودم راميزنم طوري نگاهم ميكنند كه انگار از كره مريخ آمده ام.

بدون اينكه بخواهم به آثار ايشان ويا خود ايشان بي حرمتي كنم ولي حتي اگر فردوسي هم از گور برخيزد و منت شاهنامه اش را (كه در ارزش فرهنگي آن هيچكدام از ما شكي ندارد) سر من بگذارد خواهم گفت «ميخواستي ننويسي»

اين تفكر ريشه در روابط فئودالي دارد و اين جملات قصار را از هيچ هنرمند يك جامعه مدرن نميشنوي.

شاهد ديگر اين تفكر آقايي به اسم سيروس سيف است. يك هفته بعد از كنفرانس برلين در هلند اجرا داشتم وبعد از اجرا بحثي طولاني باايشان كه چرا اينكار را كردم ومعتقد بودند كه 90 درصد زنان ايران اختياري چادر سركرده اند. بگذريم از اينكه در ايران حتي اداره آمار هم آمار درست و دقيقي نميتواند ارائه دهد و حالا آقاي سيف چطور اينقدر دقيق ميدانند كه 90 درصد زنان ايران اختياري چادر سر ميكنند بماند. گفتم خوب قبول تكليف 10 درصد ديگر چه ميشود؟ نگاه حكيمانه اي به من انداخت وگفت خوب تو بخاطر 10 درصد راي 90 درصد را از دست ميدهي، تا آنجا كه من ميدانم در تمام دنيا فقط سياستمداران هستند كه بدنبال راي مردمند ( والبته آنهم فقط قبل از انتخابات )شايد قرار است آقاي سيف روزگاري كانديداي رياست جمهوري بشود يا وكالت مجلس ولي من چنين قصدي را ندارم.

نتيجه اين تفكر فرهنگ شهيدپروري و شهيد نمايي ميشود، جانبازان اسلام شهيد راه اسلام ميشوند و روشنفكرنماها شهيد راه مردم وبعد هم مرده پرستي آغاز ميشود. ذر جامعه ما هنرمند خوشبخت هنرمند مرده است. زيرا كه جامعه هاله اي از تقدس دور او ميكشد وتا عرش اعلا بالايش ميبرد ( حتي اگر در زمان حيات هنرمند او را با فحاشي سنگسار كرده ، يكي ازنمونه ها فروغ فرخزاد است). اگر من هم در كنفرانس برلين بجاي نيمه عريان شدن خود را به آتش كشيده بودم ء بحث ها كاملا عوض ميشد.

در جلسه اي كه چند روز بعد از كنفرانس برلين برگزار شدء روشنفكرنماها داد وفغان ميكردند كه ناموس ملي بر باد رفت. در آنجا گفتم كه دوره اي هم بود كه وقتي بانو لرتاروي صحنه رفت همه فرياد سردادند كه ناموس ملي بر باد رفت. در طول تاريخ هميشه امثال شما امثال من را به هتاكي گرفته اند. آقايي گفت دختره چقدر پرروه خودش رو با بانو لرتا مقايسه ميكنه. ميخواستم به او بگويم كه آقاي عزيز اولا كه من خودم رو با بانو لرتا مقايسه نكردم بلكه شما را با جماعتي كه او را به سلاخه كشيد ولي حتي اگر هم مقايسه ميكردم چرا كه نه؟؟ شما كه نه بازي بانو لرتا را روي صحنه ديده اي و نه بازي من. در ثاني بانو لرتا بخاطر قدرت بازيگري اش در تاريخ ايران ثبت نشده بلكه با رفتن بروي صحنه و ايستادگي اش در مقابل سنت هاي جامعه و خوب منهم كه همين كار را ميكنم. تنها تفاوت من با او در اين است كه او مرده و من زنده ام. وقتي به گذشته ايران نگاه ميكني ميبيني كه همواره زناني بوده اند كه به سنت هاي متعفن و مردانه جامعه نه گفته اند وسنگسار فرهنگي و فيزيكي شده اند. نميدانم زن ايراني امروز كجا ميبود اگر استقامت اين زنان نبود. اگر امثال طاهره قرةالعين نبودند امثال من هنوز با برقه به خيابان ميرفتند. اگر امثال وارتو طريان نبودند بجاي بازي بنده در مده آ كماكان عباس سبيل مده آ را بازي ميكرد. اگر امثال صديقه دولت آبادي نبودند بنده احتمالا هنوز مشغول انگشت زدن بجاي امضا كردن بودم. اگر امثال فروغ فرخزاد نبودند بنده احتمالا هنوز برده جنسي و فرهنگي «مرد»ام بودم.

همين حقوق كمي كه امروز زن ايراني دارد ميراث اين زنان بوده. چطور ميتوانم همين اندك را هم از دست بدهم چون صرفا دوران، دوران تاخت و تاز اسلاميون است؟ ميراث ما براي زناني كه بعد از ما خواهند آمد چه خواهدبود؟؟

من«سياسي كار» نيستم. نه بدنبال پست وزارت و وكالت هستم ونه ميخواهم رژيمي را سرنگون كنم. كار من كار فرهنگي است. سرنگوني جمهوري اسلامي ممكن است براي خيلي ها هدف باشد ( گر چه طوري بنظر ميرسد كه خيلي ها نظرشان را عوض كرده اند و به جمهوري اسلامي هم رضايت داده اند) ولي براي من هدف نيست بلكه اولين گام براي يك دگرگوني فرهنگي است. من فراسوي جمهوري اسلامي ميروم و خيمه جنگم را جايي ميزنم كه فقط جمهوري اسلامي دشمن نيست.

يكبار با آقايي سر مسئله حجاب اجباري بحث ميكرديم ومعتقد بودند كه در حال حاضر اوضاع كمي بهتر شده و حكومت زياد سختگيري نميكند. پرسيدم ولي هنوز حجاب اجباري است يا نه؟ گفت بله خانم هدف اين است كه زماني زنان ايران بدون روسري هم بتوانند در ملأ عام ظاهر شوند ولي طول ميكشد و اوضاع كم كم بايد عوض شود. گفتم آقاي عزيز لغو حجاب اجباري شايد براي شما هدف باشد ولي براي من نيست. براي من حتي برابري جقوق زن و مرد هم هدف نيست.تمام اينها براي من پيش شرط است براي رهايي زن. بحث من و امثال من اين نيست كه به عده اي كه هنوز در قرون وسطي زندگي ميكنند ثابت كنيم كه زن هم آدم است. بحث من با امثال آقاي سيف ويا دولت آبادي هم نيست كه تصويري از زن امروز ايراني دارند كه مادربزرگ من هم از آن مدرن تر است.آقاي دولت آبادي در شاهكار ادبي اش «كليدر» عشقبازي رابه سوار ماديان شدن تشبيه ميكند.

افتخار من در 25 سال گذشته زن ايراني بوده. اولين حمله قرون وسطايي جمهوري اسلامي به زنان بود. اولين تظاهرات ضد جمهوري اسلامي تظاهرات زنان بود كه از طرف بسياري از اين روشنفكر نماها تخطئه شد چرا كه جنگ با امپرياليسم برايشان مهمتر بود.( كه البته حتي در اين جنگ هم ارتجاعي بودند و خواهان برقراري روابط فئودالي ،)

اگر جمهوري اسلامي نتوانسته حجاب اجباري را آنطور كه ميخواسته به زنان ايران حقنه كندءنه از لطف و مرحمت آقاي خاتمي است و نه روشنفكرنماها ونه سازمان هاي سياسي. بلكه تنها وتنها نتيجه مقاومت زنان ايراني بوده. نتيجه مبارزات زنان ايران اين بوده كه امروز حتي يك سازمان سياسي هم نميتواند بدون برنامه زنان عرض اندام كندولي كماكان براي روشنفكرنماها زن ايراني مادياني است كه سوارش ميشوند،،،

خيلي زياده گويي كردم ببخش، ولي منظور اين بود كه كار نمايشي من در كنفرانس برلين تيشه به ريشه سنت هايي در آن جامعه ميزند كه نه فقط جمهوري اسلامي تلاش به حفظش دارد بلكه بسياري از روشنفكرنماها.

و اما اينكه چرادولت آلمان وحزب سبزها اينطور برخورد كردند،،، نميخواهم وارد علل سياسي آن شوم.بلكه جنبه ديگري در اين برخورد برايم مهمتر است و آن يك نژادپرستي پوشيده در جنبش روشنفكري آلمان است كه خود را در تئوري« نسبيت فرهنگي» آشكار ميكند. تصوير اينها از زن ايراني زن چادر بسر،باكره،محجوب وبا حياست. بنابراين اگر يك زن آلماني عريان شود اعتراض است ولي اگر زن ايراني اين كار راكند ديوانه است. كمااينكه نشريه تاس كه يكي از نشريات چپ آلمان است درباره من اينگونه داوري كرده بود. اين نژادپرستي به جايي ميرسد كه وقتي با ما «جهان سومي ها» بحث ميكنند هم نوع استدلالشان «جهان سومي» ميشود.

در نمايشگاهي كه چند ماهي در خانه فرهنگ هاي جهان در برلين دائر بود، ويترين خميني خيلي جنجال برانگيز شد. اعتراضات زياي از طرف ايرانيان به خانه فرهنگ هاي جهان شد. جواب اين بود كه شما طرفدار سانسور هستيد وهيچ فرقي با جمهوري اسلامي نداريد. همزمان با اين نمايشگاه در يك گالري در برلين مجسمه هيتلر به نمايش گذاشته شد كه آنهم باعث جنجال شد. صاحب ساختمان اجاره نامه گالريست رافسخ كرد. شوراي مركزي جامعه يهوديان در آلمان اعتراض شديدي به اين گالري كرد. سخنگوي فرهنگي سياسي حزب سوسيال دمكرات در اعتراض به اين گالري گفت :«نشان دادن هيتلر به سخره گرفتن قربانيان است».آيا كسي جرئت ميكند به اينها بگويد كه طرفدار سانسور هستند و هيچ فرقي با هيتلر ندارند؟؟گفتن چنين جمله اي باعث سقوط دولت آلمان ميشود. ولي خوب ظاهرا حق اعتراض براي شهروندان آلماني وجود دارد امابراي ايرانيان تبعيدي نه به نام نسبيت فرهنگي دو ترازوي عدالت در آلمان بوجود ميآيد يكي براي آلماني ها ويكي براي «جهان سومي ها».

يكي ديگر از انگيزه هاي من براي اين كار نمايشي اين بودکه به نظر من هيچ جنايتي حتي با گذشت صد سال هم نبايد به دست فراموشي سپرده شود. اين با كينه توزي فرق ميكند. من نه كينه خميني به دل دارم ونه رفسنجاني وغيره بلكه صرفا عاملين جنايت بايد محاكمه شوند. كما اينكه هنوز هم با گذشت بيش از 50 سال از جنگ دوم جهاني اگر يكي از افسرهاي اس اس در گوشه اي از جهان شناسائي شود، دادگاهي ميشود و در صلاحيت دادگاه است كه تشخيص دهد كه آيا او نيز مرتكب قتل شده يا نه. 25 سال است كه رژيم جمهوري اسلامي اعدام ميكند وهزاران هزار انساني كه قرباني اين رژيم شده اند كم كم بدست فراموشي سپرده ميشوند زيرا ناگهان محبت اسلاميون در دل آقايان سابقا «انقلابي» جا گرفته. من وظيفه خودم ميدانم كه تا آنجا كه ممكن است جلوي اين فراموشي رابگيرم. اشتباه نشود ! كسي اين وظيفه را به من محول نكرده بلكه خواست خودم بوده است چون اينگونه هستم كه هستم وطور ديگري نميتوانم باشم وخيالتان هم آسوده باشدكه براي خودم اينكار را ميكنم و منت آن را هم سركسي نخواهم گذاشت.

همچنين در اين برنامه قرار بود آقای عبدالکريم لاهيجی هم به عنوان عضو کميسيون حقوق بشر سخنرانی کند ولی ايشان بدليل حضور من از شرکت در برنامه امتناع کردند.

برداشت جهان سومی ! اين افراد از دومکراسی اينست که اگر ما اشخاصی مثل اکبر گنجی يا جلايی پور وجميله کديور را بايکوت کنيم از دومکراسی بويی نبردايم چرا که بايد با آنها وارد ديالوگ شد یعنی اين آقايان با کسانی که با رژيم بوده اند وهستند وارد ديالوگ می شوند اما از کنار من ايستادن پرهيز می کنند.

به احتمال خيلي زياد كار رقص رابايد براي هميشه كناربگذارم. كار تئاتر هم هنوز مشخص نيست وحداقل امسال امكان بازي در تئاتر را ندارم تا ببينم سال بعد چه خواهد شد.فعلا قصد ادامه كار كابارت را دارم. برنامه فعلي من عنوانش «هرآنچه كه هميشه راجع به ايران ميخواستيد بدانيد و هرگز،،،» است.اين كار به زبان آلماني اجرا ميشود و در ماه جون در برلين و كلن بروي صحنه است.

نشانی پست الکترونيکی پروانه

p.hamidi@gmx.de

نشانی وبلوگ سينمای آزاد

www.cinemayeazad.blogspot.com