گزارشي از شانزدهمين کنفرانس بين المللي بنياد پژوهش هاي زنان ايران
شانزدهمين کنفرانس بين المللي بنياد پژوهش هاي زنان ايران در تاريخ 8 تا 10 جولاي 2005 در شهر وين، اتريش برگزار شد. موضوع اين کنفرانس «جايگاه زن ايراني در بيست و پنج سال گذشته در تامين صلح و حقوق بشر، مشارکت سياسي، بازار کار و استثمار جنسيتي» بود.
کنفرانس کار خود را ساعت دو بعدازظهر با پيام کميته برگزارکننده کنفرانس که توسط فيروزه مشرفي خوانده شد آغاز کرد كه با پيام سخنران مهمان اديت شلافر (از اتريش) دنبال شد. وي در سخنان خود بزرگترين مانع براي پيشرفت زنان را سدي دانست که زنان خودشان براي خود مي سازند.
پس ازسخنراني مهمان، نوبت به معرفي زن برگزيده سال رسيد. زن برگزيده امسال بدري خادمي بود. بدري خادمي زني 75 ساله است که دررشته فيزيک و رياضي دانشگاه تهران فارق التحصيل شد. وي اولين زني بود که در رشته تحقيقات راديواکتيو محيط زيست به کارهاي صحرائي پرداخت و اولين زن ايراني بود که به قله علم صعود کرد. بدري خادمي در صحبت هايش برنامه روزانه خود را بازگو کرد که شامل ورزش و گوش دادن به اخبار روزانه و غيره بود. در حين صحبت وي عکس هايي از دوران جواني اش در کنار دلکش خواننده نشان داده شد. وي بعنوان يک زن که به هر حال با تلاش هاي خود موفق مي شود در محيطي مردانه به مناصب بالاي شغلي دست پيدا کند قابل تحسين است، ولي بنظر مي آيد که اين تلاش ها از منظري کاملا فردي بوده است و روشن نشد که آيا ايشان اصولا فعاليتي در زمينه جنبش زنان داشته است يا خير.
بخش بعدي اين روز به نمايش دو فيلم اختصاص يافت. ابتدا فيلم مستند «فحشا زير حجاب» اثري از ناهيد پرشون (سوئد) به نمايش در آمد که ماجراي زندگي دو زن تن فروش است که از روستاهاي ايران به تهران آمده و آلوده به مواد مخدر شده اند. در اين فيلم ما شاهد صحنه هائي تکان دهنده از فقر و ستم هاي وحشيانه اي که بر آنها وارد مي شود هستيم. سپس فيلم «اپيتاف» به کارگرداني مسلم منصوري (آمريکا) به نمايش گذاشته شد که مصاحبه با زنان تن فروش است.
روز دوم کنفرانس با پيام گلناز امين، مسئول بنياد پژوهش هاي زنان ايران، آغاز شد. وي موفقيت هاي زنان ايران از جمله در تحصيل و ورزش و هنر، و اهداي جايزه صلح نوبل به شيرين عبادي را بر شمرد و گفت جواب قطعي بر اينکه چرا به اينجا رسيده ايم ندارم. وي اضافه کرد زنان به رژيمي که تنها وظيفه زن را بچه داري و شوهر داري مي داند و زنان را از اوليه ترين حقوق خود محروم کرده است تن در نداده اند و به خودباوري رسيده اند. ... گلناز امين سپس گفت که ما راه حل مبارزه را پيدا نکرده ايم و به جاي راه حل راه حفظ را در پيش مي گيريم، در کار دموکراتيک جا نيفتاده ايم و سليقه هاي فردي را به منافع جمع ارجح مي دانيم و... بنظر مي رسيد که روي سخن وي، کميته محلي برگزار کننده کنفرانس امسال بود که با سياسي شدن کنفرانس و هرگونه مخالفت با جمهوري اسلامي، از جمله در نظر گرفتن بخشي در يادبود زيبا کاظمي، مخالفت ورزيده و در اعتراض، کار را نيمه تمام رها کرده بودند.
سخنران بعدي هاله قريشي (از هلند) بود که سخناني تحت عنوان «براي زن ايراني غيرممکن وجود ندارد – تاثير انقلاب بر دستاودهاي زنان ايران» ارائه داد. وي بر نقش مثبت انقلاب 57 در بالا رفتن سطح آگاهي زنان ايران تاکيد کرد و ورود زنان به مبارزه انقلابي و همکاري آنها با جنس مخالف در سازمان هاي سياسي را به عنوان يکي از عوامل زير سوال بردن سنت دانست. وي گفت که بسياري از زنان به اين جمعبندي رسيده اند که آن دوران مانند بهشت بود، البته نه به تعبير مذهبيون از بهشت، بلکه به اين معنا که در آن دوره محدوديت هاي جنسي و سنتي از بين رفته بود. سخنان هاله قريشي رويهم رفته نقش انقلاب 57 و شرکت وسيع زنان در مبارزات سياسي ضد ارتجاعي را بعنوان عامل مهمي در رشد آگاهي جنسيتي زنان در ايران و مبارزه شان بر عليه سنت ها مطرح کرد. نکته اي که امروز بسياري از سخنگويان گرايشات اصلاح طلب جنبش زنان سعي در انکار آن دارند.
پويا ناصري (از ايران) يکي از سخنرانان نسل دوم بود که به موضوع «جايگاه زن ايراني در بيست و پنج سال گذشته در بازار کار» پرداخت. وي با آمار نشان داد که پس از انقلاب بسياري زنان از کار برکنار شدند ولي بعد از جنگ دوباره درصد اشتغال زنان بالا رفت. پويا ناصري دلايل مختلفي براي اين پديده برشمرد که از آن جمله تمايل زنان به کار و استقلال مالي و از طرف ديگر کشته شدن مردان در جنگ بود، ولي مهمترين دليل را خراب شدن وضع اقتصادي در ايران دانست. او اضافه کرد که فحشا نيز به دليل خراب شدن وضع اقتصادي و پائين بودن سطح دستمزد زنان رشد کرد. وي به رشد کند اشتغال زنان در بازار جهاني نيز اشاره كرد. در اين زمينه او مشکلاتي نظير ديدگاه مردسالارانه در خانواده، تبليغات صدا و سيما که زن خوب را همسر و مادر خوب تعريف مي کند و ممنوعيت هاي تحصيلي و خانوادگي را برشمرد و از اين ميان مهمترين عامل را ممنوعيت قانوني دانست.
سخنران بعدي شمس السادات زاهدي (از ايران) و موضوع سخنراني وي «زن در عرصه مديريت» بود. وي به مسئله رسيدن زنان به مناصب بالاي قدرت پرداخت و گفت با وجود اينکه 11% زنان به مشاغل بالا دست پيدا مي کنند ولي اينان به مناصب بالاي قدرت نمي رسند. وي مدعي شد که در عرصه قانون اساسي مرزبندي جنسيتي وجود ندارد و پيشنهادش به جمهوري اسلامي اين بود که در مجمع تشخيص مصلحت و شوراي نگهبان زنان را شركت دهند.
به هنگام سخنراني زاهدي زمزمه هاي اعتراض آميزي در ميان شرکت کنندگان به گوش مي رسيد و بعد از پايان صحبت هاي وي، بسياري از حاضرين براي پرسش و پاسخ صف کشيدند. ولي بعد از چند سئوال مسئول جلسه اعلام كرد كه زاهدي به سئوالات و اظهار نظرات شركت كنندگان پاسخ مي دهد. هنوز تعدادي از شركت كنندگان در صف بودند و زماني كه نوبت يكي از فعالين هشت مارس رسيد اجازه صحبت به اوداده نشد. وي به اين امر اعتراض نمود و از آنجا كه بسياري از حاضرين به سخنراني زاهدي معترض بودند باعث شد كه جو كنفرانس بسيار متشنج گردد. بالاخره بعد از نيم ساعت برگزارکنندگان به توافق رسيدند و به وقت سوال و جواب اضافه شد. که در اين بخش بسياري به نقد سخنران پرداختند و از زواياي مختلف جمهوري اسلامي را محکوم کردند. البته تعداد قليلي ازسخنراني خانم زاهدي تحت عنوان كار آكادميك پشتيباني نمودند!
خانم زاهدي که با اعتراض عده زيادي از شرکت کنندگان در کنفرانس روبرو شده بود، به معترضين حمله كرد و گفت شما از جامعه ايران چيزي نمي دانيد و کساني که در خارج کشور هستند حق حرف زدن ندارند و شما مي توانيد برويد براي يک کودتا تلاش کنيد!
سخنران ديگري که از ايران به اين کنفرانس دعوت شده بود شهين عليايي زند بود که سخناني تحت عنوان «استثمار جنسيتي – فقر و فحشا» ارائه داد. وي که به گفته خود به دليل تشنج جلسه تصميم به تغيير مقدمه بحثش کرده بود، با گريه آغاز کرد و گفت بياييد با هم دوست باشيم و.... وي در سخنراني خود با اصرار بر اينکه فحشا چيز جديدي نيست و قدمت 4000 ساله دارد و محدود به ايران هم نمي شود، کوشيد بر وضعيت وخيمي که با توسعه فقر و رواج زن ستيزي در جمهوري اسلامي براي زنان به وجود آمده و رشد نجومي فحشا در ايران پرده بيفکند. بعلاوه شهين عليايي زند پدر و مادر و دوستان ناباب را عوامل اصلي کشيده شدن زنان به فحشا دانست و نظام و فرهنگ مرد سالار و فقر به عنوان عوامل اصلي وجود و رشد فحشا در تحليل او جائي نداشتند.
يکي ديگر از سخنرانان نجمه موسوي (از فرانسه) بود که به «استثمار جنسيتي» و توسعه پرداخت. وي گفت که در جمهوري اسلامي تمامي مشکلات مربوط به تبعيض جنسي دوبرابرند و با وجود جمهوري اسلامي و ايدئولوژي اسلامي برابري وجود ندارد. مردان در سطح ملي به قدرت مي رسند و زنان در خانه. کار توليدي زنان کمتر ديده مي شود و در قبال کار برابر، دستمزد برابر وجود ندارد. نجمه موسوي به مشکلات متعددي که در مقابل زنان وجود دارد پرداخت و نتيجه گرفت که براي تغيير موقعيت زنان بايد کل جامعه تغيير کند.
يکي از جالب ترين برنامه هاي اين سال بنياد برنامه اي بود که در يادبود زيبا کاظمي ترتيب داده شده بود. در اين بخش شهرزاد ارشدي (كانادا) تحت عنوان «زيبا، روايتي ديگر» و استفان هاشمي (كانادا) تحت عنوان «عدالت نه تنها براي مادرم» سخن گفتند. گزارش تکان دهنده دکتراعظم از شکنجه هائي که به زيبا رفته بود بار ديگر وحشيگري جمهوري اسلامي را بطور متمرکز در مقابلمان قرار داد.
برنامه هنري امسال با ارکستر زنان اتريش آغاز شد. ارکستر سمفونيک وين تا چندي پيش کاملا مردانه بود و فقط چند سالي است که قوانين را تغيير داده و ورود زنان را آزاد کرده اند، با وجود اين و به علت کند پيش رفتن، زنان موسيقيدان دور هم جمع شدند و تصميم گرفتند ارکستر خود را تشکيل دهند. سپس شهاب عابديان و مهرداد پاکباز ويلون نواختند و پس از آن اردوان طاهري سه تار زد و صوفي گرانه خواند. بنظر مي رسد هنرنمائي مرداني که صوفيانه مي خوانند و خدا و خدا مي کنند با اهداف جنبش زنان خوانائي نداشته باشد. سپس نوبت به زهره جويا رسيد که با لباس محلي و صدائي دلنشين آوازهاي سنتي افغانستاني و ايراني خواند. ساعت ده و نيم شب گروه رقص خورشيد خانم در حالي برنامه خود را آغاز کرد که متاسفانه بسياري از تماشاگران سالن را ترک کرده بودند. در رقص سنگسار که توسط اين گروه اجرا شد از لابلاي سه داستان عاشقانه، خشونت عليه زنان را در قالبي هنري عرضه کرد. اگر اين برنامه در وقت مناسب تري برگزار ميشد، تعداد بيشتري از تماشاگران از آن بهره مي گرفتند.
آخرين بخش کنفرانس، قبل از جشن پاياني، به ارزيابي از شانزدهمين کنفرانس اختصاص يافت. اعتراضات متعددي که شرکت کنندگان در اين کنفرانس به ويژه به دو سخنراني که از ايران آمده بودند (زاهدي و عليائي زند) صورت گرفت باعث شد مسئولين بنياد برخي مسائل را براي عموم آشکار کنند. مشخص شد که برگزارکنندگان امسال از شهلا شرکت سردبير روزنامه زنان کمک گرفته اند و دو سخنران امسال نتيجه راهنمائي شهلا شرکت، که از سخنگويان زنان حکومتي است، مي باشند.
وقتي مسئولين بنياد به کميته محلي پيشنهاد مي کنند که برنامه اي در ارتباط با قتل زيبا کاظمي در کنفرانس گنجانده شود، همانطور که گلناز امين قبلا نيز به آن اشاره کرده بود، بخشي از کميته برگزار کننده تحت اين عنوان که اين کار ممکن است براي سخنرانان ايران مشکل ايجاد کند، به مخالفت بر مي خيزد. با اصرار مسئولين بنياد به برگزاري يادبود زيبا، اين دسته از برگزارکنندگان استعفا مي دهند و کار را در نيمه رها مي کنند. در اين بخش بسياري از نامه هاي رد و بدل شده بين کميته محلي و مسئولين بنياد نيز خوانده شد.
در اين بخش بسياري از شرکت کنندگان براي ابراز نظرات خود صف کشيدند. يکي از شرکت کنندگان با اشاره به سخنراني زاهدي گفت که من مي خواهم راجع به آن 90 درصد بشنوم نه راجع به 10درصد( اشاره به سخنراني زاهدي كه به 11 درصد زناني كه در مديريت شركت مي كنند، تمركز داده بود.)
يکي ديگرگفت کنفرانس سال به سال راست تر مي شود و من ديگر به کنفرانس نخواهم آمد. يکي از فعالين 8 مارس گفت انتقاد من ازبنياد و در راس آن از گلناز امين است که چنين کساني را به کنفرانس دعوت ميکند. امروز مبارزات اجتماعي كليه اقشار و طبقات و از آن جمله زنان رو به گسترش است. دمكراتيك ترين خواست اكثريت زنان سرنگوني جمهوري اسلامي است. آيا بنياد نمي خواهد خط و برنامه خود را بر خواست اکثريت زنان ايران منطبق كند؟ يکي ديگر از فعالين 8 مارس گفت زنان در ايران شعار مرگ بر استبداد و مرگ بر انتخابات مي دهند، موضع بنياد در اين مورد چيست؟ چرا بنياد در چنين شرايطي که زنان درايران بطور راديکال وارد مبارزه شده اند و مرتجعين اسلامي را زير ضرب ميبرند از چنين کساني که در واقع نمايندگان فکري زنان حکومتي هستند براي سخنراني دعوت مي کند؟
متاسفانه کنفرانس امسال بنياد بر خلاف حرکت رو به اوج زنان ايران حرکت کرد و سخنرانان ايران که معمولا مهمترين سخنرانان هر سال مي باشند نماينده قشر بسيار نازکي از زنان ايران بودند. اين دسته از زنان در ايران داراي امكانات بسياري براي ابراز نظرات خود كه خدمت به نظام حاكم است را دارند. بنياد بايد تريبون گرايشات مختلف جنبش زنان باشد كه با زن ستيزي جمهوري اسلامي مبارزه مي كنند. ما اميدواريم که دست اندرکاران با جمعبندي از اين تجربه بکوشند بيشتر نظرات اکثريت زنان را عرضه کنند، اکثريتي که منفعتي در حفظ جمهوري اسلامي ندارد ولي گرايشات بسيار متفاوتي را درون خود حمل مي کند.
جمعي از فعالين شركت كننده 8 مارس در كنفرانس بنياد در وين